پیاده‌روی اربعین یک سنت مذهبی شیعی است که هر ساله در روز اربعین حسینی، چهل روز پس از عاشورا، انجام می‌شود. این پیاده‌روی به منظور بزرگداشت شهادت امام حسین (ع) و یارانش در کربلا برگزار می‌شود و مقصد نهایی آن حرم امام حسین (ع) در کربلا، عراق است. این سنت قدمتی طولانی دارد و ریشه‌های آن به تاریخ صدر اسلام و دوران پس از شهادت امام حسین (ع) بازمی‌گردد.
پیاده‌روی اربعین، به عنوان بزرگترین اجتماع مذهبی در جهان، فقط یک مراسم مذهبی نیست، بلکه پدیده‌ای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی با ابعاد گسترده است که تاثیرات عمیقی بر روابط مردم ایران و عراق گذاشته است. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف این تاثیر می‌پردازیم.
در دوران حکومت صدام حسین و حزب بعث در عراق، پیاده‌روی اربعین و دیگر مراسم‌های مذهبی شیعی با محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های شدیدی مواجه بودند. حکومت بعثی عراق، که به شدت سکولار و مخالف فعالیت‌های مذهبی و به ویژه شیعی بود، هر گونه تجمع مذهبی بزرگ را تهدیدی برای قدرت خود تلقی می‌کرد و تلاش می‌کرد تا کنترل شدیدی بر این گونه فعالیت‌ها اعمال کند.
به گفته‌ی برخی پژوهشگران، راهپیمایی در روز اربعین از زمان امامان شیعه در بین شیعیان رایج بوده‌است. سید محمدعلی قاضی طباطبایی، راهپیمایی اربعین را سنت و رفتار مداومِ شیعیان از زمان ائمه دانسته که در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حرکت پایبند بوده‌اند.
پیاده‌روی و زیارت حرم مطهر امام حسین (ع) در روز اربعین ریشه تاریخی دارد چرا که جابر بن عبدالله انصاری و عطیه عوفی در سال ۱۲۸۱ قمری با پای پیاده از مدینه حرکت کردند و در صبح اولین اربعینی که از شهادت حضرت سیدالشهدا (ع) می‌گذشت، به کربلا رسیدند و طبق آنچه که در منابع شیعه معتبر مشهود است در روز اربعین حضرت زینب کبری (س) و امام سجاد همراه با هشتاد و چهار نفر وارد کربلا شدند و پس از گفتگو با جابر عبدالله انصاری، قبر مطهر امام (ع) را زیارت کردند و از آنجا زیارت اربعین آغاز شد.
پیاده‌روی اربعین به عنوان نمادی از وفاداری، عشق، و احترام به امام حسین (ع) و یارانش شناخته می‌شود. این مراسم فرصتی است برای تجدید پیمان با آرمان‌های امام حسین (ع) و تأکید بر اصول عدالت، آزادی، و مبارزه با ظلم. میلیون‌ها زائر از سراسر جهان با پیمودن مسیرهای طولانی به سمت کربلا، در این مراسم شرکت می‌کنند و یاد و خاطره شهدای کربلا را گرامی می‌دارند.
اربعین (به عربی: الأربعین) در لغت به معنی چهلم است و در اصطلاح اسلامی، یک مراسم مذهبی شیعی است که بیستم صفر ۶۱ هجری قمری چهل روز پس از روز عاشورا، روز کشته‌شدن حسین بن علی نوه محمد، فرزند علی بن ابی طالب و فاطمه زهرا و امام سوم شیعیان در کربلا برگزار می‌گردد.
