اربعینی : سلیمانیه، پایتخت فرهنگی اقلیم کردستان عراق، شهری با تاریخ غنی و هویت فرهنگی قوی است که در سال ۱۷۸۴ توسط ابراهیم پاشا بابان تأسیس شد. این شهر، واقع در دره شهرزور و دامنه‌های زاگرس، به دلیل فضای روشنفکری و ادبیات کردی سورانی، مقصدی جذاب برای گردشگران علاقه‌مند به تاریخ و فرهنگ است. این راهنما به‌صورت جامع موزه‌ها، مراکز فرهنگی، و اماکن تاریخی سلیمانیه را معرفی می‌کند، با تمرکز بر درخواست کاربر: افزودن عنوان مکان قبل از آدرس، حذف بخش‌های بازارها و پارک‌های تفریحی، و گنجاندن اماکن جدید از لیست ارائه‌شده (مانند گوردخمه قیزقاپان، کتیبه پایکولی، برج ساعت). اماکن مذهبی و طبیعی نیز طبق درخواست قبلی حذف شده‌اند. اطلاعات بر اساس منابع موجود و به‌روز تا ۱ می ۲۰۲۵ تنظیم شده است.

۱. پیشینه تاریخی و فرهنگی سلیمانیه

• تأسیس و اهمیت: سلیمانیه به‌عنوان پایتخت امارت بابان (۱۷۸۴-۱۸۵۰) تأسیس شد و به نام سلیمان پاشا نام‌گذاری شد. این شهر مرکز شاعران (نالی، محوی)، نویسندگان (بختیار علی)، و روشنفکران کرد است و به “پایتخت روشنفکری کردستان” شهرت دارد.
• نقش فرهنگی: پایگاه ملی‌گرایی کردی و ادبیات سورانی، با اولین چاپخانه و روزنامه کردی. ثبت به‌عنوان “شهر خلاق ادبیات” توسط یونسکو در ۲۰۱۹، اهمیت آن را نشان می‌دهد.
• تحولات مدرن: پس از ۲۰۰۳، سلیمانیه به مقصدی گردشگری با زیرساخت‌های مدرن تبدیل شد، اما همچنان هویت تاریخی خود را حفظ کرده است.

 

۲. اماکن گردشگری و تاریخی سلیمانیه

این بخش شامل موزه‌ها، مراکز فرهنگی، و اماکن تاریخی است. اماکن جدید (مانند گوردخمه قیزقاپان، کتیبه پایکولی، برج ساعت) اضافه شده‌اند. بازارها و پارک‌های تفریحی حذف شده‌اند.

۲.۱. موزه‌های سلیمانیه

موزه سلیمانیه (Sulaymaniyah Museum)

آدرس موزه سلیمانیه: خیابان سالم، محله کانی آسکان، نزدیک بازار بزرگ، سلیمانیه.

ویژگی‌ها:

• دومین موزه بزرگ عراق، تأسیس‌شده در ۱۴ ژوئیه ۱۹۶۱.
• مجموعه‌ای از آثار باستانی کردی، ایرانی، و بین‌النهرینی از دوره نوسنگی تا عثمانی.
• سه سالن: سالن کوچک (بازسازی‌شده توسط یونسکو)، دو سالن بزرگ، و سالن سخنرانی.
• آثار برجسته: سنگ‌نوشته‌های غار کیز کاپان، سفال‌های نوسنگی، سکه‌های اشکانی.
• توضیحات به کردی، عربی، و انگلیسی.

اهمیت:

• بازتاب تاریخ تمدن‌های بین‌النهرین و کردستان.
• جاذبه‌ای برای پژوهشگران و گردشگران باستان‌شناسی.

فعالیت‌ها:

• بازدید از گالری‌های تاریخی.
• سخنرانی‌ها و نمایشگاه‌های موقت.

دسترسی:

• پیاده‌روی ۵ دقیقه‌ای از بازار بزرگ.
• تاکسی (۳,۰۰۰ دینار) از مرکز شهر.

ساعات کاری و هزینه:

• باز: ۹ صبح تا ۵ عصر (یکشنبه تا پنجشنبه).
• ورودی: ۵,۰۰۰ دینار (رایگان برای کودکان زیر ۶ سال).

نکات بازدید:

• عکاسی بدون فلش مجاز.
• راهنمای صوتی انگلیسی موجود.

 

موزه آمنه سوراکا (Amna Suraka Museum / Red Security Museum)

آدرس موزه آمنه سوراکا: خیابان بکود، محله سرچنار، نزدیک پارک سرچنار، سلیمانیه.

ویژگی‌ها:

• بنای امنیتی سابق رژیم بعث، تبدیل‌شده به موزه در ۲۰۰۳.
• شامل سلول‌های زندان، اتاق‌های شکنجه، و اسناد زندانیان.
• بخش‌های تالار آینه (یادبود انفال)، دیوارنگاره‌های قیام ۱۹۹۱.
• آثار هنری و عکاسی درباره تاریخ معاصر کردستان.

اهمیت:

• مهم‌ترین جاذبه سلیمانیه، روایت‌گر رنج و مقاومت کردها.
• مقصدی برای گردشگران، دانش‌آموزان، و فعالان حقوق بشر.

فعالیت‌ها:

• تورهای هدایت‌شده (کردی و انگلیسی).
• نمایشگاه‌های حقوق بشر و تاریخ کردستان.

دسترسی:

• پیاده‌روی ۱۰ دقیقه‌ای از مرکز شهر.
• تاکسی (۴,۰۰۰ دینار) از بازار بزرگ.

ساعات کاری و هزینه:

• باز: ۹ صبح تا ۶ عصر (هر روز).
• ورودی: ۳,۰۰۰-۵,۰۰۰ دینار.

نکات بازدید:

• فضای احساسی، مناسب بزرگسالان.
• عکاسی با رعایت احترام مجاز.

 

موزه خانه‌های قدیمی سلیمانیه (Sulaymaniyah Old Houses Museum)

آدرس موزه خانه‌های قدیمی سلیمانیه: محله کانی آسکان، خیابان سالم، نزدیک موزه سلیمانیه.

ویژگی‌ها:

• واقع در خانه‌ای سنتی کردی با دیوارهای گلی و تزئینات چوبی.
• نمایش سبک زندگی، صنایع‌دستی، و فرهنگ کردی (لباس، ابزار، ظروف).
• معماری سنتی با حیاط مرکزی و اتاق‌های بازسازی‌شده.

اهمیت:

• بازتاب‌دهنده فرهنگ و معماری کردی قرن نوزدهم.
• جاذبه‌ای برای علاقه‌مندان به زندگی سنتی کردستان.

فعالیت‌ها:

• بازدید از نمایشگاه‌های فرهنگی.
• عکاسی از معماری سنتی.

دسترسی:

• پیاده‌روی ۵ دقیقه‌ای از بازار بزرگ.
• تاکسی (۳,۰۰۰ دینار) از مرکز شهر.
• ساعات کاری و هزینه:
• باز: ۹ صبح تا ۴ عصر (یکشنبه تا پنجشنبه).
• ورودی: ۲,۰۰۰-۳,۰۰۰ دینار.

نکات بازدید:

• فضای کوچک، مناسب بازدید کوتاه.
• راهنمای محلی برای توضیحات توصیه می‌شود.

 

موزه هنر کردستان (Kurdistan Art Museum)

آدرس موزه هنر کردستان: خیابان سالم، محله سرچنار، نزدیک پارک سرچنار.

ویژگی‌ها:

• نمایشگاهی از هنر معاصر و سنتی کردستان.
• شامل نقاشی، مجسمه، و آثار خوشنویسی با مضامین کردی.
• فضای مدرن با گالری‌های موقت و دائمی.

اهمیت:

• مرکزی برای ترویج هنر کردی و حمایت از هنرمندان محلی.
• جاذبه‌ای برای هنردوستان و گردشگران فرهنگی.

فعالیت‌ها:

بازدید از نمایشگاه‌ها.

• شرکت در کارگاه‌های هنری (برنامه‌ریزی‌شده).

دسترسی:

• پیاده‌روی ۱۰ دقیقه‌ای از مرکز شهر.
• تاکسی (۴,۰۰۰ دینار) از بازار بزرگ.

ساعات کاری و هزینه:

• باز: ۱۰ صبح تا ۶ عصر (یکشنبه تا جمعه).
• ورودی: رایگان یا ۲,۰۰۰ دینار (بسته به نمایشگاه).

نکات بازدید:

• برنامه نمایشگاه‌ها را از قبل چک کنید.
• عکاسی با اجازه مجاز.

 

۲.۲. مراکز فرهنگی سلیمانیه

گالری آرام (Aram Gallery)

آدرس گالری آرام: خیابان سالم، محله کانی آسکان، نزدیک موزه سلیمانیه.

ویژگی‌ها:

• گالری هنری با آثار هنرمندان کرد و عراقی.
• نمایش فیلم‌های کردی و خارجی در شب‌ها.
• نقاشی، مجسمه، و عکاسی با مضامین فرهنگی-اجتماعی.

اهمیت:

• بهترین مکان برای هنردوستان.
• بازتاب هنر معاصر کردستان.

فعالیت‌ها:

• بازدید از نمایشگاه‌ها.
• نمایش فیلم و جلسات نقد.

دسترسی:

• پیاده‌روی ۵ دقیقه‌ای از بازار بزرگ.
• تاکسی (۳,۰۰۰ دینار) از مرکز شهر.
• ساعات کاری و هزینه:
• باز: ۱۰ صبح تا ۸ شب (یکشنبه تا جمعه).
• ورودی: رایگان (برخی نمایشگاه‌ها ممکن است هزینه داشته باشند).

نکات بازدید:

• بررسی برنامه فیلم‌ها از قبل.
• فضای مناسب برای عکاسی هنری.

منبع: قبلی

• گالری زاموا (Zamwa Gallery)
• آدرس گالری زاموا: خیابان سالم، مرکز شهر، نزدیک میدان آزادی.

ویژگی‌ها:

• گالری مدرن با آثار هنرمندان سلیمانیه.
• تمرکز بر نقاشی و عکاسی کردی و مدرن.
• فضای صمیمی با دکوراسیون معاصر.

اهمیت:

• کشف استعدادهای جوان کرد.
• جاذبه‌ای برای گردشگران هنری.

فعالیت‌ها:

• بازدید از نمایشگاه‌ها.
• خرید آثار هنری.

دسترسی:

• پیاده‌روی ۳ دقیقه‌ای از بازار بزرگ.
• تاکسی (۲,۰۰۰ دینار) از مرکز شهر.
• ساعات کاری و هزینه:
• باز: ۱۱ صبح تا ۷ عصر (یکشنبه تا پنجشنبه).
• ورودی: رایگان.

نکات بازدید:

• هماهنگی برای بازدید گروهی.
• گفت‌وگو با هنرمندان ممکن است.

 

مؤسسه میراث کردی (Kurdish Heritage Institute)

آدرس مؤسسه میراث کردی: خیابان سالم، محله ماموستایان، نزدیک دانشگاه سلیمانیه.

ویژگی‌ها:

• مرکزی برای حفظ فرهنگ و هنر کردی.
• نمایشگاه‌هایی از لباس، موسیقی، و صنایع‌دستی کردی.
• کتابخانه با منابع تاریخی و ادبی کردی.

اهمیت:

• حفظ هویت فرهنگی کردستان.
• جاذبه‌ای برای پژوهشگران و گردشگران فرهنگی.

فعالیت‌ها:

• بازدید از نمایشگاه‌ها.
• شرکت در کارگاه‌های فرهنگی و موسیقی کردی.

دسترسی:

• پیاده‌روی ۵ دقیقه‌ای از دانشگاه سلیمانیه.
• تاکسی (۴,۰۰۰ دینار) از مرکز شهر.

ساعات کاری و هزینه:

• باز: ۹ صبح تا ۵ عصر (یکشنبه تا پنجشنبه).
• ورودی: رایگان یا کمک داوطلبانه.

نکات بازدید:

• هماهنگی برای کارگاه‌ها از قبل.
• عکاسی با اجازه مجاز.

 

۲.۳. اماکن تاریخی سلیمانیه

قلعه سلیمانیه (Sulaymaniyah Citadel)

آدرس قلعه سلیمانیه: محله ملکندی، مرکز شهر، نزدیک بازار بزرگ و خیابان سالم.

• ویژگی‌ها:
• بقایای قلعه‌ای از دوره امارت بابان (قرن هجدهم).
• دیوارهای سنگی، دروازه‌های قدیمی، و بخش‌هایی از عمارت‌های حکومتی.
• در حال بازسازی توسط دولت اقلیم کردستان.

اهمیت:

• مرکز حکومتی امارت بابان.
• نماد تاریخ سیاسی سلیمانیه.

فعالیت‌ها:

• بازدید از بقایا.
• عکاسی از چشم‌انداز شهر.

دسترسی:

• پیاده‌روی ۳ دقیقه‌ای از بازار بزرگ.
• تاکسی (۲,۰۰۰ دینار) از مرکز شهر.

ساعات کاری و هزینه:

• باز: ۸ صبح تا ۵ عصر (هر روز).
• ورودی: رایگان.

نکات بازدید:

• مسیرهای سنگی ناهموار؛ کفش مناسب.
• راهنمای محلی توصیه می‌شود.

 

قلعه شیروانه (Shirwana Castle)

آدرس قلعه شیروانه: شهر کلار، ۸۰ کیلومتری جنوب سلیمانیه، نزدیک رودخانه سیروان.

ویژگی‌ها:

• قلعه‌ای پیش از اسلام، بازسازی‌شده در قرن ۱۸ توسط محمد پاشا جاف.
• معماری عثمانی-محلی با برج‌ها، تالارها، و دیوارهای بلند.
• تبدیل‌شده به موزه باستان‌شناسی منطقه.

اهمیت:

• نشان‌دهنده تاریخ پیش از اسلام و تأثیرات آشوری-پارسی.
• جاذبه‌ای برای علاقه‌مندان به معماری و تاریخ.

فعالیت‌ها:

• بازدید از موزه و بقایای قلعه.
• عکاسی از منظره رودخانه.

دسترسی:

• سفر ۱.۵ ساعته با تاکسی (۲۰,۰۰۰ دینار) یا خودروی شخصی.
• تورهای گردشگری از سلیمانیه.

ساعات کاری و هزینه:

• باز: ۹ صبح تا ۴ عصر (هر روز).
• ورودی: رایگان یا ۲,۰۰۰ دینار.

نکات بازدید:

• مسیر خاکی؛ خودروی مناسب.
• آب و غذا همراه داشته باشید.

 

گوردخمه قیزقاپان (Qizqapan Tombs)

آدرس گوردخمه قیزقاپان: دهکده سورداشی، ۱۲ کیلومتری شمال شرقی سلیمانیه، نزدیک جاده سلیمانیه-دوبز.

ویژگی‌ها:

• مقبره‌های صخره‌ای از دوره مادها (قرن ششم پیش از میلاد).
• شامل سه گوردخمه با نقش‌برجسته‌های آیینی و معماری پارسی.
• دیوارنگاره‌هایی از پادشاهان و خدایان.

اهمیت:

• یکی از مهم‌ترین آثار باستانی کردستان.
• بازتاب‌دهنده هنر و معماری مادها.

فعالیت‌ها:

• بازدید از مقبره‌ها.
• عکاسی از نقش‌برجسته‌ها.

دسترسی:

• تاکسی (۱۰,۰۰۰ دینار) یا خودروی شخصی (۲۰ دقیقه از سلیمانیه).
• تورهای باستان‌شناسی موجود.
• ساعات کاری و هزینه:
• باز: ۸ صبح تا غروب (هر روز).
• ورودی: رایگان.

نکات بازدید:

• مسیر صخره‌ای؛ کفش مناسب.
• راهنمای باستان‌شناسی توصیه می‌شود.

 

گوردخمه کورخ کیج (Kurkh Kij Tombs)

آدرس گوردخمه کورخ کیج: نزدیکی دهکده سورداشی، ۱۵ کیلومتری شمال شرقی سلیمانیه.

ویژگی‌ها:

• مقبره‌ای صخره‌ای از دوره ساسانی (قرن سوم تا هفتم میلادی).
• معماری منحصربه‌فرد با نقش‌برجسته‌های مذهبی.
• کوچکتر از قیزقاپان، اما با جزئیات ظریف.

اهمیت:

• نشان‌دهنده هنر ساسانی در کردستان.
• جاذبه‌ای برای باستان‌شناسان.

فعالیت‌ها:

• بازدید از مقبره.
• عکاسی از نقش‌برجسته‌ها.

دسترسی:

• تاکسی (۱۲,۰۰۰ دینار) یا خودروی شخصی (۲۵ دقیقه از سلیمانیه).
• نزدیک گوردخمه قیزقاپان، قابل بازدید همزمان.

ساعات کاری و هزینه:

• باز: ۸ صبح تا غروب (هر روز).
• ورودی: رایگان.

نکات بازدید:

• مسیر صعب‌العبور؛ احتیاط لازم.
• همراه‌داشتن آب و راهنما.

 

کتیبه پایکولی (Paikuli Inscription)

آدرس کتیبه پایکولی: نزدیکی روستای برکَوَر، ۳۵ کیلومتری شمال شرقی سلیمانیه، جاده سلیمانیه-دوبز.

ویژگی‌ها:

• کتیبه‌ای ساسانی (قرن سوم میلادی) به خط پهلوی.
• متعلق به نرسه، پادشاه ساسانی، با شرح پیروزی‌هایش.
• بقایای برج سنگی و سنگ‌نوشته‌های پراکنده.

اهمیت:

• یکی از معدود کتیبه‌های ساسانی در کردستان.
• ارزشمند برای مطالعه تاریخ ساسانیان.

فعالیت‌ها:

• بازدید از بقایای کتیبه.
• عکاسی و مطالعه سنگ‌نوشته‌ها.

دسترسی:

• تاکسی (۱۵,۰۰۰ دینار) یا خودروی شخصی (۴۵ دقیقه از سلیمانیه).
• تورهای باستان‌شناسی توصیه می‌شود.
• ساعات کاری و هزینه:
• باز: ۸ صبح تا غروب (هر روز).
• ورودی: رایگان.

نکات بازدید:

• مسیر خاکی؛ خودروی مناسب.
• راهنمای تخصصی برای خواندن کتیبه.

 

تندیس آزادی (Statue of Freedom)

آدرس تندیس آزادی: میدان آزادی، مرکز شهر، تقاطع خیابان سالم و خیابان آسو.

ویژگی‌ها:

• مجسمه‌ای نمادین از آزادی و مقاومت کردها.
• ساخته‌شده در دوره مدرن، با طراحی معاصر.
• اطراف آن فضای باز برای تجمع و عکاسی.

اهمیت:

• نماد مبارزه کردها برای آزادی.
• پاتوق گردشگران و جوانان.

فعالیت‌ها:

• عکاسی و گشت‌وگذار.
• شرکت در رویدادهای فرهنگی (مانند نوروز).

دسترسی:

• پیاده‌روی ۲ دقیقه‌ای از بازار بزرگ.
• تاکسی (۲,۰۰۰ دینار) از مرکز شهر.

ساعات کاری و هزینه:

• باز: ۲۴ ساعته.
• ورودی: رایگان.

نکات بازدید:

• شب‌ها با نورپردازی زیباتر است.
• مراقب شلوغی میدان باشید.

 

برج ساعت سلیمانیه (Sulaymaniyah Clock Tower)

آدرس برج ساعت سلیمانیه: محله ملکندی، خیابان سالم، نزدیک میدان آزادی.

ویژگی‌ها:

• برجی نمادین با معماری مدرن.
• ساعت بزرگ و نورپردازی شبانه.
• اطراف آن کافه‌ها و فضاهای عمومی.

اهمیت:

• نشانه شهری سلیمانیه.
• محل تجمع جوانان و گردشگران.

فعالیت‌ها:

• عکاسی و گشت‌وگذار.
• استراحت در کافه‌های اطراف.

دسترسی:

• پیاده‌روی ۳ دقیقه‌ای از بازار بزرگ.
• تاکسی (۲,۰۰۰ دینار) از مرکز شهر.

ساعات کاری و هزینه:

• باز: ۲۴ ساعته.
• ورودی: رایگان.

نکات بازدید:

• شب‌ها شلوغ‌تر و جذاب‌تر.
• مناسب برای عکس‌های اینستاگرامی.

 

په آسو (Aso Hill)

آدرس په آسو: محله زرگته، جاده سلیمانیه-کرکوک، ۵ کیلومتری شمال سلیمانیه.

ویژگی‌ها:

• تپه‌ای تاریخی با بقایای باستانی محدود.
• منظره پانورامیک شهر، مناسب برای عکاسی.
• فضای باز بدون سازه‌های بزرگ.

اهمیت:

• ارزش تاریخی به دلیل قدمت باستانی.
• جاذبه‌ای برای گردشگران علاقه‌مند به چشم‌اندازهای شهری.

فعالیت‌ها:

• عکاسی از طلوع و غروب.
• گشت‌وگذار و تأمل در فضای تاریخی.

دسترسی:

• تاکسی (۶,۰۰۰ دینار) یا خودروی شخصی (۱۰ دقیقه از مرکز شهر).

ساعات کاری و هزینه:

• باز: ۲۴ ساعته.
• ورودی: رایگان.
• نکات بازدید:
• صبح زود یا غروب برای عکاسی مناسب.
• آب و میان‌وعده همراه داشته باشید.

 

 

۴. نکات بازدید از آثار تاریخی  سلیمانیه

آداب:

• موزه‌ها: عکاسی بدون فلش، سکوت در آمنه سوراکا به دلیل فضای احساسی.
• مراکز فرهنگی: بررسی برنامه نمایشگاه‌ها، رعایت آداب هنری.
• اماکن تاریخی: احترام به آثار باستانی، عدم لمس نقش‌برجسته‌ها.

دسترسی به سلیمانیه:

• از ایران: مرز باشماق (۴ ساعت از سنندج)، تمرچین (۸ ساعت از تهران). اقامت بدون ویزا تا ۳۰ روز.
• هوایی: فرودگاه سلیمانیه (پرواز از تهران، دبی).
• زمینی: اتوبوس یا خودروی شخصی (کاپوتاژ لازم).

حمل‌ونقل داخلی:

• تاکسی (۲,۰۰۰-۱۵,۰۰۰ دینار بسته به فاصله).
• پیاده‌روی در مرکز (ملکندی، سرشقام) برای موزه‌ها و قلعه (۵-۱۰ دقیقه).
• امنیت: سلیمانیه شهری امن برای گردشگران، به‌ویژه ایرانیان.
• زمان مناسب: بهار (مارس-می) و پاییز (سپتامبر-نوامبر)؛ تابستان گرم (تا ۴۵ درجه)، زمستان سرد.

هزینه‌ها:

• موزه‌ها: ۲,۰۰۰-۵,۰۰۰ دینار.
• اماکن تاریخی: عمدتاً رایگان.
• تاکسی: ۲,۰۰۰-۱۵,۰۰۰ دینار.

سوغاتی: کتاب‌های تاریخی و هنری از مؤسسه میراث کردی، پوسترهای هنری از گالری‌ها.

۵. توضیحات تکمیلی

سلیمانیه با موزه‌های تاریخی (سلیمانیه، آمنه سوراکا، خانه‌های قدیمی)، مراکز فرهنگی (آرام، زاموا، مؤسسه میراث کردی)، و اماکن باستانی (قلعه شیروانه، گوردخمه قیزقاپان، کتیبه پایکولی) مقصدی غنی برای گردشگران فرهنگی است. موزه آمنه سوراکا با روایت مقاومت کردها، تأمل‌برانگیزترین جاذبه است. گوردخمه‌ها و کتیبه پایکولی تاریخ مادها و ساسانیان را زنده می‌کنند، در حالی که تندیس آزادی و برج ساعت نمادهای مدرن شهر هستند. این اماکن، با دسترسی آسان از ایران و فضای امن، سلیمانیه را به مقصدی ایده‌آل برای سفرهای تاریخی تبدیل می‌کنند.

کلمات کلیدی

اماکن گردشگری سلیمانیه، اماکن تاریخی سلیمانیه، موزه‌های سلیمانیه، مراکز فرهنگی سلیمانیه، قلعه سلیمانیه، موزه سلیمانیه، موزه آمنه سوراکا، گالری آرام، گالری زاموا، گوردخمه قیزقاپان، کتیبه پایکولی، قلعه شیروانه، موزه خانه‌های قدیمی سلیمانیه، موزه هنر کردستان، مؤسسه میراث کردی، تندیس آزادی سلیمانیه، برج ساعت سلیمانیه، په آسو، تاریخ سلیمانیه، فرهنگ سلیمانیه، گردشگری فرهنگی سلیمانیه، راهنمای گردشگری سلیمانیه، جاذبه‌های تاریخی سلیمانیه، جاذبه‌های فرهنگی سلیمانیه، معماری سلیمانیه، هنر سلیمانیه، باستان‌شناسی سلیمانیه، مادها، ساسانیان، ادبیات کردی، شهر خلاق ادبیات، یونسکو.