وجه تسمیه و علت نامگذاری شهر سامرا دقیقاً مشخص نیست و نظرات مختلفی در این زمینه وجود دارد.

تاریخچه شهر سامرا:

شهر سامرا در دوره خلافت عباسیان، به عنوان پایتخت این خلافت انتخاب شد و از آغاز قرن پنجم هجری تا اواسط قرن هفتم هجری میلادی، به عنوان مرکز فرهنگی، دینی و سیاسی اسلامی محسوب می‌شد. این شهر در سال ۲۲۵ هجری (۸۴۰ میلادی) توسط خلیفه عباسی معتز به عنوان پایتخت انتخاب شد و تا سال ۶۷۶ هجری (۱۲۷۸ میلادی) به عنوان پایتخت خلافت عباسی مورد استفاده قرار گرفت.

در این دوره، سامرا به عنوان مقصد امامان شیعه و محل مخفی‌شدن بسیاری از آنان شناخته می‌شد. به عنوان مثال، امام هاشم (ع) و امام هادی (ع) از امامانی هستند که در این شهر متولد شدند و بسیاری از زمانشان در این شهر به سر می‌بردند.

وجه تسمیه و علت نامگذاری سامرا

برخی از مشهورترین این نظرات عبارتند از:

نام برگرفته از سمر

نام ام “سامرا” ممکن است از واژهٔ عربی “سمر” گرفته شده باشد که به معنای “مانند میوه‌های خرما” است. این واژه به توصیف وضعیت زیبا و سرسبز منطقهٔ سامرا اشاره دارد.

نام برگرفته از سامر بن جندب

همچنین، نام سامرا احتمالاً از شخصیت معتبری به نام “سامر بن جندب” گرفته شده باشد که در زمان اسلام، به عنوان یکی از انصار پیامبر اسلام (ص) شهرت داشته است.

نام برگرفته از سام بن نوح:

برخی معتقدند که نام سامرا از “سام بن نوح” پنجمین فرزند حضرت نوح نبی گرفته شده است. گفته می شود که سام در این منطقه سکونت داشته و نام او بر شهر باقی مانده است.

نام برگرفته از “راه شام”:

برخی دیگر معتقدند که نام سامرا از “راه شام” گرفته شده است. در گذشته این منطقه در مسیر راه کاروان ها به شام قرار داشته و به همین دلیل به آن “سامراه” (محل راه شام) می گفتند.

نام برگرفته از “سُرَّ من رأی”:

عده ای نیز معتقدند که نام سامرا از “سُرَّ من رأی” به معنی “راز کسی که آن را می بیند” گرفته شده است. این نام به دلیل زیبایی و شکوه و جلال شهر سامرا به آن اطلاق شده بود.

نام برگرفته از “ساء من رأی”:

برخی منابع نیز نام سامرا را برگرفته از “ساء من رأی” به معنی “بد کسی که آن را می بیند” می دانند. این نام به دلیل اتفاقات سیاسی و خشونت آمیز که در دوران عباسیان در این شهر رخ داده بود، به آن اطلاق شده است.

دوران نامگذاری سامرا:

نام سامرا از اواخر قرن دوم هجری قمری و با تأسیس این شهر به عنوان پایتخت عباسیان رواج یافت. قبل از آن به این منطقه نام های دیگری مانند “دُور” و “صَرَر” اطلاق می شد.

دلایل استفاده از نام های مختلف:

• تغییر زبان: زبان غالب در منطقه سامرا در طول تاریخ تغییر کرده است. از عربی در دوران عباسیان تا فارسی در دوران قاجار استفاده می شده است. این امر منجر به استفاده از نام های مختلف برای شهر در زبان های مختلف شده است.
• تغییرات سیاسی: تحولات سیاسی در منطقه نیز بر نامگذاری شهر تاثیر گذاشته است. به عنوان مثال، پس از سقوط عباسیان، نام سامرا برای مدتی به فراموشی سپرده شد و از نام های دیگری مانند “دُور” و “صَرَر” استفاده می شد.
• تفاوت های مذهبی: اختلافات مذهبی نیز در نامگذاری شهر نقش داشته است. شیعیان به دلیل وجود بارگاه امامین کاظمین (ع) در سامرا، بیشتر از نام “کاظمین” برای این شهر استفاده می کنند

هیچ کدام از این نظرات به طور قطعی اثبات نشده و هنوز نیز منبع دقیق نامگذاری سامرا مشخص نیست.

اهمیت تاریخی شهر سامرا

• سامرا به دلیل اینکه محل مقدسی است که امامان شیعه در آن جا مخفی می‌شوند و بسیاری از امامان در آنجا به دنیا آمده‌اند، از اهمیت خاصی برخوردار است. این شهر به ویژه برای شیعیان جهان، به عنوان یک مقدس‌ترین مکان‌های عبادی محسوب می‌شود.
• سامرا به عنوان مرکز فرهنگی و دینی اسلامی، در دوران خلافت عباسیان به عنوان پایتخت این خلافت شناخته شد و از آن زمان تاکنون، برای مسلمانان جهان، به عنوان یک مرکز مهم فرهنگی و تاریخی تلقی می‌شود.

نام شهر سامرا در زبان های مختلف