فعل مضارع در عربی عراقی همانند عربی کلاسیک به زمان حال و آینده اشاره دارد. اما تفاوت‌هایی در ساختار و کاربرد دارد که باعث می‌شود یادگیری آن برای زبان‌آموز جذاب و چالش‌برانگیز باشد.
فهرست مقاله در راهنمای اربعین : [پنهان کردن]
کاربردهای فعل مضارع
| کاربردهای فعل مضارع در عربی عراقی: |
| زمان حال ساده: برای توصیف کارهایی که اکنون انجام می‌شوند.
أقرأ الکتاب. (کتاب می‌خوانم.) |
| زمان حال استمراری: با “دَ” برای کارهایی که در لحظه انجام می‌شوند.
دَأقرأ الکتاب. (دارم کتاب می‌خوانم.) |
| زمان آینده: با “راح” یا به تنهایی برای برنامه‌های آینده.
راح أقرأ الکتاب. (خواهم خواند.) |
| زمان شرطی: برای شرایطی که به حال یا آینده اشاره دارند.
إذا تقرأ، تنجح. (اگر بخوانی، موفق می‌شوی.) |
| نفی: با “ما” یا “مو” برای نفی زمان حال یا آینده.
ما أقرأ. (نمی‌خوانم.) |
واژه های پرکاربرد در لهجه عراقی ویژه زائران عتبات عالیات عراق(کربلا، نجف، کاظمین و سامرا) و زائران پیاده روی اربعین اباعبدالله الحسین(ع) – نسخه پی دی اف
لغت نامه در حال تکمیل است، هر هفته به روز می شود
ساختار فعل مضارع در عربی عراقی
فعل مضارع عراقی از یک ریشه سه‌حرفی مشتق می‌شود و با پیشوندها و پسوندها برای مشخص کردن فاعل صرف می‌شود.
| فعل (ضمیر) | پیشوند/پسوند در عربی عراقی | مثال (فعل یکتب: نوشتن) | ترجمه |
| من (من) | أ + مصدرفعل | أکتب | می‌نویسم |
| تو (مذکر) | ت+ مصدرفعل | تکتب | می‌نویسی (مذکر) |
| تو (مونث) | ت+ مصدرفعل+ین | تکتبین | می‌نویسی (مونث) |
| او (مذکر) | ی+ مصدرفعل | یکتب | می‌نویسد (مذکر) |
| او (مونث) | ت+مصدرفعل | تکتب | می‌نویسد (مونث) |
| ما (ما) | ن+مصدر فعل | نکتب | می‌نویسیم |
| شما (جمع) | ت+مصدر فعل +ون | تکتبون | می‌نویسید |
| آنها | ی+مصدرفعل+ون | یکتبون | می‌نویسند |
ویژگی‌های مهم فعل مضارع در عراقی
حذف نون در مونث مفرد: در مونث مفرد، معمولاً پسوند “ین” به جای حالت کلاسیک (نون با صدای مشخص) می‌آید.
کاربرد پیشوند “دَ”: در زبان محاوره‌ای عراقی، برای تاکید بر وقوع فعل در حال حاضر، پیشوند “دَ” به فعل اضافه می‌شود.
مثال:
- أکتب (می‌نویسم) → دَأکتب (الان دارم می‌نویسم).
حذف همزه در اول شخص مفرد: در مکالمات غیررسمی، گاهی پیشوند “أ” حذف می‌شود.
مثال:
- أروح (می‌روم) → روح.
صرف افعال ناقص (مثلاً دعا، رجع):
اگر حرف آخر فعل “واو” یا “یاء” باشد، در برخی موارد دچار تغییر یا حذف می‌شود.
مثال:
یعود (برمی‌گردد) → یعوّد یا یعود.
کاربرد مضارع در آینده: برای آینده، معمولاً از فعل مضارع با اضافه کردن “راح” یا “حیّ” به کار می‌رود.
مثال:
- راح أکتب (خواهم نوشت).
- حیّ یروح (او خواهد رفت).
جدول فعل مضارع در عراقی با مثال‌های پرکاربرد
| ارسی | ریشه عربی | اول شخص مفرد | دوم شخص مفرد (مذکر) | دوم شخص مفرد (مونث) | جمع |
| نوشتن | کتب | أکتب | تکتب | تکتبین | نکتب |
| رفتن | روح | أروح | تروح | تروحین | نروح |
| آمدن | جاء | أجی | تجی | تجین | نجی |
| خوردن | أکل | أکل | تأکل | تأکلین | نأکل |
| خواندن | قرأ | أقرا | تقرا | تقرین | نقرا |
نکات کاربردی فعل مضارع
نفی فعل مضارع:
برای نفی مضارع، از “ما” یا “مو” قبل از فعل استفاده می‌شود:
ما أکتب (نمی‌نویسم).
مو دا أکتب (مشغول نوشتن نیستم).
سوال کردن:
برای سوال کردن، ساختار فعل بدون تغییر باقی می‌ماند و فقط لحن تغییر می‌کند:
تکتب؟ (می‌نویسی؟)
مضارع استمراری در زبان عربی عراقی
مضارع استمراری در زبان عربی عراقی برای بیان کارهایی به کار می‌رود که در حال انجام هستند. این زمان با اضافه کردن پیشوند “دَ” (da) به ابتدای فعل مضارع ساخته می‌شود. این پیشوند معادل فعل “دارم” در فارسی است.
ساختار مضارع استمراری:
فرمول:
دَ + فعل مضارع
صرف افعال:
پیشوند “دَ” در همه اشخاص بدون تغییر می‌آید و به فعل مضارع افزوده می‌شود.
مثال‌ها:
| فاعل (ضمیر) | فعل “کتب” (نوشتن) | ترجمه فارسی |
| من (أنا) | دَأکتب | دارم می‌نویسم |
| تو (مذکر) | دَتکتب | داری می‌نویسی (مذکر) |
| تو (مونث) | دَتکتبین | داری می‌نویسی (مونث) |
| او (مذکر) | دَیکتب | دارد می‌نویسد (مذکر) |
| او (مونث) | دَتکتب | دارد می‌نویسد (مونث) |
| ما (ما) | دَنکتب | داریم می‌نویسیم |
| شما (جمع) | دَتکتبون | دارید می‌نویسید |
| آنها | دَیکتبون | دارند می‌نویسند |
نکات مهم:
- پیشوند “دَ”:
پیشوند “دَ” همان چیزی است که فعل را از حالت مضارع ساده به مضارع استمراری تبدیل می‌کند.
در گفتار سریع، گاهی صدای “دَ” کوتاه‌تر می‌شود و شبیه به “دِ” شنیده می‌شود.
مثال:
دَیروح → دِیروح (دارد می‌رود).
- ترکیب با نفی:
برای نفی مضارع استمراری، از “ما” یا “مو” قبل از ساختار استفاده می‌شود:
ما دَأکتب (الان نمی‌نویسم).
مو دَأکتب (مشغول نوشتن نیستم).
- سوال کردن:
برای سوالی کردن، فقط لحن جمله تغییر می‌کند:
دَتقرأ؟ (داری می‌خوانی؟)
دَتشوف التلفزیون؟ (داری تلویزیون می‌بینی؟)
44- تاکید:
برای تاکید بیشتر، گاهی قیدهای اضافی به جمله افزوده می‌شود:
دَأقرأ هسه (الان دارم می‌خوانم).
دَیطبخ کلش بسرعه (دارد خیلی سریع غذا می‌پزد).
ساخت فعل مضارع در آینده نزدیک
در عربی عراقی، برای نشان دادن آینده نزدیک یا قصد انجام کاری، از دو کلمه “راح” (خواه) یا “حین” (قرار است) قبل از فعل مضارع استفاده می‌شود.
| فارسی | عربی عراقی | ترجمه |
| خواهم نوشت | راح أکتب | خواهم نوشت |
| قصد دارم بروم | حین أروح | قصد دارم بروم |
| او خواهد آمد | راح یجی | او خواهد آمد |
مضارع همراه با قیدهای تأکید
برای تاکید بیشتر در زمان حال، از قیدهای تأکیدی استفاده می‌شود که همراه با فعل می‌آیند:
هسه (الآن): الان دقیقاً در حال وقوع است.
کلش (خیلی): شدت انجام کار را نشان می‌دهد.
مثال‌ها:
دَأکتب هسه. (الان دارم می‌نویسم.)
دَتشوف التلفزیون کلش. (خیلی تلویزیون می‌بینی.)
- افعال شاذ در مضارع عراقی
برخی افعال شاذ در زبان عربی عراقی به صورت محاوره‌ای تغییر می‌کنند. این تغییرات برای روان‌تر شدن گفتار اتفاق می‌افتد.
مثال‌های رایج:
| استاندارد | عربی عراقی (محاوره) | معنی |
| یرى | یشوف | می‌بیند |
| یأکل | یاکل | می‌خورد |
| یمشی | یمشی | راه می‌رود (بدون تغییر) |
- حذف پیشوند در گفتار سریع
در گفتار روزمره، پیشوندهایی مثل “أ” (برای اول شخص) گاهی حذف می‌شوند. این پدیده بیشتر در مکالمات غیررسمی و سریع رخ می‌دهد.
مثال‌ها:
أروح (می‌روم) → روح.
أقرأ (می‌خوانم) → قرأ.
- کاربرد دوگانه فعل مضارع: زمان حال و آینده
در عربی عراقی (مانند عربی استاندارد)، فعل مضارع هم می‌تواند به زمان حال اشاره کند و هم به آینده. برای مشخص کردن زمان دقیق، معمولاً قید یا کلمه‌ای مثل “راح” به کار می‌رود.
مثال‌ها:
أکتب رساله. (دارم نامه‌ای می‌نویسم.)
راح أکتب رساله. (نامه‌ای خواهم نوشت.)
- نفی فعل مضارع (حالت منفی)
در عربی عراقی، نفی مضارع با استفاده از کلمات “ما” یا “مو” انجام می‌شود. انتخاب یکی از این دو به لحن و سبک گفتار بستگی دارد:
“ما”: رسمی‌تر است.
“مو”: محاوره‌ای‌تر است و برای تاکید منفی بودن به کار می‌رود.
مثال‌ها:
ما أروح. (نمی‌روم.)
مو دا أشوف. (نمی‌بینم.)
- فعل مضارع با افعال کمکی
افعال کمکی مانند “یصیر” (می‌شود) و “یرید” (می‌خواهد) همراه فعل مضارع استفاده می‌شوند تا مفاهیم جدیدی ایجاد کنند.
مثال‌ها:
یرید یروح. (او می‌خواهد برود.)
یصیر تکتب الرساله؟ (می‌شود نامه را بنویسی؟)
- افعال ناقص و مضارع
افعالی که در ریشه خود حروف “واو” یا “یاء” دارند (افعال ناقص)، در صرف مضارع ممکن است تغییر کنند یا ساده‌تر شوند.
| ریشه | مضارع استاندارد | مضارع عراقی | معنی |
| دعا | یدعو | یدعی | صدا می‌زند |
| نسى | ینسى | ینسى | فراموش می‌کند |
- جملات شرطی با مضارع
برای بیان جملات شرطی در زبان عراقی، معمولاً از مضارع استفاده می‌شود. این جملات می‌توانند با “إذا” یا “لو” شروع شوند.
مثال‌ها:
إذا تروح، قول لی. (اگر رفتی، به من بگو.)
لو تدفع، أحسن لک. (اگر پرداخت کنی، بهتر است.)
10- کاربرد “قاعد” برای تاکید بر استمرار
در زبان عراقی، برای تاکید بیشتر بر انجام یک کار در لحظه (استمرار واقعی)، از کلمه “قاعد” (نشسته) قبل از فعل مضارع استفاده می‌شود. این معادل تاکید بیشتر بر “دارم” در فارسی است.
| عربی عراقی | ترجمه فارسی |
| قاعد أقرأ | دارم (واقعاً) می‌خوانم |
| قاعد یحچی | دارد (همین حالا) صحبت می‌کند |
| قاعد أشتغل | دارم کار می‌کنم |
11- فعل مضارع در درخواست‌های مودبانه
برای بیان درخواست مودبانه در زمان حال یا آینده، از فعل مضارع به همراه کلماتی مثل “ممکن” (آیا ممکن است) یا “لو سمحت” (لطفاً) استفاده می‌شود.
مثال‌ها:
ممکن تفتح الباب؟ (ممکن است در را باز کنی؟)
لو سمحت، تشرح لی؟ (لطفاً برایم توضیح می‌دهی؟)
- فعل مضارع با “حتى”
در جملاتی که هدف یا نیت بیان می‌شود، از “حتى” به معنای “تا اینکه” استفاده می‌کنند.
مثال‌ها:
| عربی عراقی | ترجمه فارسی |
| أدرس حتى أنجح | درس می‌خوانم تا موفق شوم. |
| أروح حتى أشوفها | می‌روم تا او را ببینم. |
13- مضارع همراه با “جای” برای بیان مکان
در زبان عراقی، برای بیان انجام کاری در مکان خاص، از کلمه “جای” (محل) همراه با فعل استفاده می‌شود.
| عربی عراقی | ترجمه فارسی |
| جای أشتغل | در محل کار دارم کار می‌کنم. |
| جای أقرأ بالبیت | در خانه دارم مطالعه می‌کنم. |
14- مضارع در ساخت جملات حالتی
افعال مضارع در جملاتی که حالتی را توصیف می‌کنند، اغلب با قیدهایی مثل “چن” (بودن/شبیه) ترکیب می‌شوند.
مثال‌ها:
چنه یشتغل باللیل. (او انگار شب‌ها کار می‌کند.)
چنه تعب من الشغل. (او انگار از کار خسته است.)
- مضارع و تاکید با “بعد”
کلمه “بعد” (هنوز) در جملات مضارع عراقی برای تاکید بر ادامه یافتن یک عمل به کار می‌رود.
مثال‌ها:
| عربی عراقی | ترجمه فارسی |
| بعدنی ما رحت | هنوز نرفتم. |
| بعده یدرس | او هنوز درس می‌خواند. |
16- مضارع در حالت دوگانه با “أبد”
کلمه “أبد” به معنای “هرگز” برای تاکید بیشتر در جملات منفی استفاده می‌شود.
مثال‌ها:
| عراقی | ترجمه فارسی |
| أبد ما أحب الکذب | هرگز دروغ را دوست ندارم. |
| أبد ما أروح هناک | هرگز به آنجا نمی‌روم. |
17- ستفاده از قیدهای زمان خاص با مضارع
افعال مضارع اغلب با قیدهایی همراه می‌شوند که بازه زمانی یا تکرار یک عمل را مشخص می‌کنند.
قیدها و مثال‌ها:
| قید زمانی | عربی عراقی | ترجمه فارسی |
| همیشه | دائماً | همیشه مطالعه می‌کنم. |
| بعضی وقت‌ها | بعض الأحیان | بعضی وقت‌ها می‌روم. |
| اکنون | حالیاً | الان دارم کار می‌کنم. |
18- فعل مضارع در جملات تعجبی
برای بیان تعجب یا شگفتی، می‌توان از فعل مضارع همراه با لحن خاص استفاده کرد.
مثال‌ها:
| ی عراقی | ترجمه فارسی |
| شلون یروح بدون ما یقول؟ | چطور می‌رود بدون اینکه بگوید؟ |
| شلون تشوف هذا الشی؟ | چطور این را می‌بینی؟ |
19- فعل مضارع برای بیان تکرار و عادت
برای بیان کارهایی که به‌صورت مکرر یا عادت انجام می‌شوند، از فعل مضارع به همراه قیدهایی نظیر “کل یوم” (هر روز)، “أبداً” (هیچ‌وقت/هرگز) یا “دائماً” (همیشه) استفاده می‌شود.
مثال‌ها:
| بی عراقی | ترجمه فارسی |
| کل یوم أروح للجامعه. | هر روز به دانشگاه می‌روم. |
| دائماً أقرأ باللیل. | همیشه شب‌ها مطالعه می‌کنم. |
| أبد ما أضیع وقتی. | هیچ‌وقت وقتم را تلف نمی‌کنم. |
20- مضارع در جملات مقایسه‌ای
برای مقایسه دو عمل یا حالت، از فعل مضارع در کنار کلماتی نظیر “أکثر” (بیشتر) یا “أقل” (کمتر) استفاده می‌شود.
مثال‌ها:
| ربی عراقی | ترجمه فارسی |
| أشتغل أکثر من قبل. | بیشتر از قبل کار می‌کنم. |
| أقرأ أقل من اخویه. | کمتر از برادرم می‌خوانم. |
21- ضارع در جملات خبری با تأکید زمانی
برای تاکید بر زمان انجام کاری، از قیدهای زمانی همراه با فعل مضارع استفاده می‌شود.
مثال‌ها:
| عراقی | ترجمه فارسی |
| هسه دا أشتغل. | الان دارم کار می‌کنم. |
| بعدین أروح. | بعداً می‌روم. |
| قبل شویه قاعد أکل. | کمی پیش داشتم غذا می‌خوردم. |
22- فی پیچیده فعل مضارع در حالات مختلف
نفی فعل مضارع در عربی عراقی ممکن است با “ما” یا ترکیب “ما + قید” انجام شود. این ترکیب‌ها گاهی برای تاکید بیشتر استفاده می‌شوند.
مثال‌ها:
| عربی عراقی | ترجمه فارسی |
| ما أقرأ هسه. | الان نمی‌خوانم. |
| ما راح أروح. | نمی‌خواهم بروم. |
| ما دائماً أتأخر. | همیشه دیر نمی‌کنم. |
واژه های پرکاربرد در لهجه عراقی ویژه زائران عتبات عالیات عراق(کربلا، نجف، کاظمین و سامرا) و زائران پیاده روی اربعین اباعبدالله الحسین(ع) – نسخه پی دی اف
لغت نامه در حال تکمیل است، هر هفته به روز می شود
