اربعینی – پایگاه اطلاع رسانی پیاده روی اربعین :   سامرا، یکی از شهرهای تاریخی عراق، دارای پیشینه‌ای غنی و نقش مهمی در تاریخ اسلامی است. این شهر در دوران خلافت عباسی به عنوان پایتخت انتخاب شد و در قرون بعد نیز اهمیت خود را حفظ کرد. در ادامه به بررسی تاریخچه و پیشینه سامرا می‌پردازیم:

پیشینه و تاریخ  شهر سامرا

دوران قبل از اسلام:

شواهد باستان شناسی نشان می دهد که منطقه سامرا از دوران ماقبل تاریخ مسکونی بوده است.
برخی مورخین معتقدند که شهر سامرا توسط سام بن نوح، یکی از پسران نوح، بنیانگذاری شده است.
در دوران ساسانی، این منطقه “تیرهان” نامیده می شد و به عنوان یک مرکز کشاورزی و تجاری مهم عمل می کرد.
شهر سامرا در ساحل سمت راست (شرقی) رود دجله و در فاصله حدود ۱۲۰ کیلومتری شمال بغداد، واقع است.

گویا در محل این شهر، در دوره پیش از اسلام، روستای کوچکی وجود داشته است. هرزفلد، باستان‌شناس آلمانی، در محل این شهر، ظروف سفالی، از هزاره ششم قبل از میلاد، یافته است که نشان‌دهنده قدمت منطقه است.
درباره ریشه تاریخی نام سامرا، گفته‌اند که این واژه، در اصل یک نام آرامی است که همانند سایر نام‌های آرامی، نظیر کربلا، عکبرا و حَرَورا، با الف مقصوره (بدون همزه) نگاشته می‌شود، به عقیده هرزفلد،

این کلمه، تحریف نام آشوری این منطقه، یعنی «سرمارتا» است که در کتیبه‌های دوره آشوری، ذکر شده است.
بر اساس برخی اقوال عامیانه رایج در دوره اسلامی، بنیان سامرا به سام، فرزند حضرت نوح (علیه‌السّلام)، نسبت داده شده است.

تأسیس و دوران اولیه

سامرا در حدود سال 836 میلادی توسط خلیفه عباسی، المعتصم بالله، تأسیس شد.

المعتصم برای ایجاد این شهر جدید تصمیم گرفت که پایتخت خلافت را از بغداد به سامرا منتقل کند. یکی از دلایل اصلی این انتقال، نیاز به ایجاد فضایی امن‌تر و دور از تنش‌های سیاسی و اجتماعی بغداد بود.

دوران خلافت عباسی

سامرا به عنوان پایتخت خلافت عباسی تا حدود نیم قرن، از سال 836 تا 892 میلادی، خدمت کرد. در این دوران، بسیاری از بناهای عظیم و زیبا در این شهر ساخته شدند.

از جمله مهم‌ترین بناها می‌توان به مسجد جامع سامرا و مناره ملویه اشاره کرد. این بناها نمونه‌هایی بارز از معماری اسلامی در دوران عباسی هستند.
در سال 221 هجری قمری، معتصم عباسی، خلیفه عباسی، پایتخت خود را از بغداد به سامرا منتقل کرد.
معتصم سامرا را به عنوان یک شهر جدید و باشکوه برای نشان دادن قدرت و ثروت امپراتوری عباسی بنا کرد.
در طول دوران عباسی، سامرا به یکی از بزرگترین و پررونق ترین شهرهای جهان تبدیل شد.
این شهر به دلیل کاخ های مجلل، مساجد باشکوه و باغ های زیبا مشهور بود.
سامرا همچنین به عنوان یک مرکز مهم علمی و فرهنگی شناخته می شد.
بسیاری از دانشمندان، شاعران و فیلسوفان برجسته در این شهر زندگی می کردند.

اماکن مهم سامرا در دوران عباسی:

مسجد جامع سامرا: این مسجد یکی از بزرگ‌ترین مساجد جهان اسلام در زمان خود بود و با مناره حلزونی معروفش، یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری اسلامی به شمار می‌رود.
بلک گیت: دروازه اصلی شهر سامرا
مارپیچ سامرا: یک مناره منحصر به فرد با شکل مارپیچ
کاخ عباسیان: محل زندگی خلفای عباسی
موزه سامرا: مکانی برای نمایش آثار باستانی از دوران عباسی

دارالخلافه: محل اقامت خلیفه و ادارات دولتی نیز در سامرا قرار داشتند که به توسعه و شکوفایی شهر کمک زیادی کردند.

دوران افول

پس از انتقال مجدد پایتخت به بغداد در سال 892 میلادی توسط خلیفه المعتضد بالله، سامرا شروع به افول کرد. بسیاری از بناها و کاخ‌های عظیم به تدریج تخریب شدند و شهر از اهمیت خود کاسته شد. با این حال، سامرا همواره به عنوان یک مرکز مذهبی و تاریخی مورد توجه بود.
در سال 278 هجری قمری، پایتخت عباسیان به بغداد بازگردانده شد.
پس از آن، سامرا به تدریج رو به زوال گذاشت.
در قرن 13 میلادی، سامرا توسط مغول ها ویران شد.
این شهر تا قرن 20 میلادی به طور کامل متروکه بود.

اهمیت مذهبی

سامرا برای شیعیان امامیه اهمیت ویژه‌ای دارد. این شهر محل مرقد امام علی النقی (امام هادی) و امام حسن عسکری، امامان دهم و یازدهم شیعه، است. این امر باعث شده است که سامرا به یکی از مهم‌ترین مراکز زیارتی شیعیان تبدیل شود. علاوه بر این، سرداب غیبت (مکان مخفی شدن امام دوازدهم، امام مهدی(عج)) نیز در این شهر واقع شده است.

دوران معاصر

در دوره‌های مختلف تاریخی، سامرا تحت تأثیر جنگ‌ها و ناآرامی‌های سیاسی قرار گرفته است. در دوران معاصر، به ویژه پس از سقوط رژیم صدام حسین، سامرا شاهد ناآرامی‌های زیادی بوده است. حملات تروریستی و درگیری‌های مذهبی تاثیرات مخربی بر این شهر داشته‌اند.

بازسازی و توسعه

در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای بازسازی و توسعه سامرا صورت گرفته است. به ویژه، مرقد امامان شیعه و سایر اماکن مقدس در این شهر تحت بازسازی و مرمت قرار گرفته‌اند تا امنیت و رفاه زائران تضمین شود.

سامرا به دلیل میراث فرهنگی غنی‌اش به عنوان یکی از سایت‌های میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. این شهر نه تنها به خاطر بناهای تاریخی‌اش، بلکه به خاطر نقش مهمی که در تاریخ اسلامی و فرهنگی منطقه داشته است، مورد توجه قرار گرفته است.
در دهه 1980 میلادی، کاوش های باستان شناسی در سامرا آغاز شد.
این کاوش ها منجر به کشف بسیاری از آثار باستانی مهم از دوران عباسی شد.
سامرا اکنون به عنوان یک مقصد گردشگری مهم شناخته می شود.
این شهر همچنین به عنوان یک مکان زیارتی برای شیعیان، به دلیل وجود حرم مطهر امام هادی و امام عسکری (ع) مورد احترام است.

نکات جالب درباره سامرا عراق:

سامرا یکی از مهم ترین شهرهای جهان در دوران عباسی بود.
این شهر به دلیل معماری باشکوه، فرهنگ غنی و تاریخ پرفراز و نشیب خود شناخته شده است.
سامرا همچنین به دلیل نقش مهم خود در تاریخ اسلام از اهمیت زیادی برخوردار است.
سامرا به عنوان “شهر طلایی” شناخته می شد، زیرا بسیاری از بناهای آن با آجرهای طلایی رنگ ساخته شده بودند.
سامرا اولین شهر در جهان بود که از سیستم فاضلاب شهری استفاده می کرد.
در دوران اوج خود، سامرا بیش از یک میلیون نفر جمعیت داشت.
سامرا یکی از میراث جهانی یونسکو است.