اربعینی – پایگاه اطلاع رسانی پیاده روی اربعین : قبرستان وادی‌السلام نجف یکی از بزرگترین و مقدس‌ترین قبرستان‌های جهان اسلام است که در نزدیکی حرم امام علی (ع) در شهر نجف عراق قرار دارد. این قبرستان از دوران باستان تا به امروز مورد استفاده مسلمانان بوده و نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ تشیع دارد. در ادامه به تاریخچه این قبرستان به صورت تفکیکی پرداخته می‌شود:

قبرستان وادی السلام نجف کجاست؟

این قبرستان که به عنوان بزرگترین قبرستان دنیا شناخته می شود، در قسمت شمالی حرم مطهر امام علی (ع) در شهر نجف واقع شده است. وادی السلام از جنوب به حرم علی ابن ابیطالب (ع) و خیابان اصلی نجف-کوفه، از شرق به مسیر نجف به کربلا، از شمال به منطقه حی المهندسین و از غرب به دریای سابق نجف محدود می گردد.

مساحت و وسعت وادی اسلام نجف اشرف

مساحت قبرستان وادی السلام در نجف به حدود ۵۰۰ هکتار می‌رسد. این قبرستان با وسعت زیاد خود، یکی از بزرگ‌ترین قبرستان‌های اسلامی در جهان است و به دلیل داشتن مقابر بسیار و شخصیت‌های تاریخی و مذهبی اهمیت ویژه‌ای دارد.وسعت وادی السلام باعث شده که این مکان به یکی از مقاصد اصلی زیارتی برای مسلمانان، به ویژه شیعیان، تبدیل شود.

تاریخچه قبرستان وادی السلام نجف

قبرستان وادی اسلام چگونه جایی است؟ با اینکه اطلاعات دقیقی از تاریخچه وادی السلام در دست نیست اما به نظر می رسد این مکان از گذشته های دور محل دفن مردگان بوده است. بنابر روایات مختلف دینی قدمت این قبرستان به پیش از اسلام بازمی گردد. در یکی از این روایات که منسوب به امام علی (ع) است، آمده که تاریخ قبرستان شهر نجف وادی السلام به زمان سجده فرشتگان بر آدم می رسد. وادی السلام در طول تاریخ دستخوش تغییرات مختلفی شده و برخی از قسمت های آن تخریب و گاهی نقشه آن به هم ریخته است.

دوران قبل از اسلام:

• وجه تسمیه و عات نام‌گذاری: نام “وادی السلام” به معنای “دره صلح” است. برخی معتقدند که این نام به دلیل وجود آرامش و سکوت در این مکان انتخاب شده است.
• اهمیت مذهبی: در روایات و احادیث آمده است که وادی السلام، محل رجعت و بازگشت برخی از پیامبران و صالحان در روز قیامت خواهد بود.
• مدفن شخصیت‌های مذهبی: قبل از ظهور اسلام، برخی از شخصیت‌های مذهبی مانند هود و صالح در این مکان دفن شده بودند.

دوران پس از اسلام:

• ظهور اسلام و تشیع: با ظهور اسلام و گسترش مذهب تشیع، وادی السلام به عنوان مکانی مقدس و گرامی برای دفن مؤمنان شناخته شد.
• مدفن امام علی (ع): دفن پیکر مطهر امام علی (ع) در شهر نجف، نقطه عطفی در تاریخ و اهمیت وادی السلام بود. از آن پس، این قبرستان به مکانی برای زیارت و دفن عاشقان و ارادتمندان به خاندان معصومین (ع) تبدیل شد.
• گسترش و توسعه: در طول قرون متمادی، وادی السلام به طور قابل توجهی گسترش یافت و به مکانی برای دفن میلیون‌ها نفر از سراسر جهان اسلام تبدیل شد.
• مدفن شخصیت‌های برجسته: در طول تاریخ، شخصیت‌های برجسته مذهبی، علمی، فرهنگی و سیاسی متعددی در وادی السلام دفن شده‌اند.
• مقابر و بناهای تاریخی: وادی السلام مملو از مقابر و بناهای تاریخی با معماری‌های مختلف است که هر کدام داستان و هویت خاص خود را دارند.

امروزه:

• بزرگ‌ترین قبرستان جهان: وادی السلام با مساحتی حدود ۵ کیلومتر مربع، به عنوان بزرگ‌ترین قبرستان جهان شناخته می‌شود.
• مکان زیارتی: این قبرستان، یکی از مهم‌ترین مکان‌های زیارتی شیعیان در جهان است و سالانه زائران بسیاری از نقاط مختلف جهان به آن سفر می‌کنند.
• میراث فرهنگی: وادی السلام به عنوان یکی از میراث فرهنگی و تاریخی جهان، در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شده است.

روایات و فضیلت قبرستان وادی السلام نجف

• وجود روایات مختلف درباره اهمیت و فضیلت قبرستان وادی السلام موجب شده این مکان برای مومنان و شیعیان جایگاه ویژه ای داشته باشد. طبق روایات حضرت محمد (ص) در شب معراج به همراه جبرئیل برای خواندن نماز به این مکان آمده است. همچنین در روایتی دیگر این قبرستان را محل عبادت و نمازگاه پیامبران دیگر مانند حضرت آدم در نظر می گیرند. در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
• از دیگر دلایل اهمیت و فضیلت نجف قبرستان وادی السلام روایتی از امام علی (ع) است که درباره این قبرستان فرمودند: «هیچ مومنی در جایی از زمین نمیرد، مگر آنکه به روح او فرمان دهند که به وادی السلام آید. این جا نقطه ای از بهشت است».
• واقع شدن این قبرستان قدیمی در نزدیکی مدفن امام اول شیعیان نیز دلیل دیگری است که بر اهمیت و فضیلت آن می افزاید. حتی در روایات آمده که امام علی (ع) به شهر نجف و وادی السلام علاقه داشته و از خداوند خواسته است که مدفن او را در این شهر و منطقه قرار دهد.
• علاوه بر موارد بالا روایت های دیگری درباره فضیلت قبرستان وادی السلام اشرف وجود دارد. این روایات عبارتند از:
• یکی از روایت ها بیانگر این است که پیامبر، قبرستان وادی السلام را وعده گاه خود و حضرت علی (ع) ذکر کرده است.
• بر اساس روایت دیگری، بیان شده است که فرشتگان برای بار اول در وادی السلام به آدم سجده کردند.
• برخی نیز این قبرستان را اولین عبادتگاه انسان معرفی کرده اند و گفته می شود که حضرت آدم برای اولین بار در این مکان برای خداوند نماز خوانده است.
• از امام صادق (ع) نقل شده است که: “روح تمام مومنان شرق و غرب عالم در وادی السلام گرد هم می‌آیند”. همچنین در جای دیگری از ایشان نقل شده است که: از میان افرادی که در این مکان دفن شده‌اند، ۷۰ هزار نفر هستند که بدون هیچ حسابی به بهشت می‌روند.”
• ادیب الملک نیز در رابطه با وادی السلام می گوید: “وادی السلام در واقع محل حضور ارواح مومن و بهشتی جاویدان است، اما ظاهر آن نیز بسیار باشکوه و با طراوت است و مانند آن در نقاط دیگر پیدا نمی‌شود.”

علت نامگذاری و وجه تسمیه قبرستان وادی السلام نجف

وادی السلام از دو کلمه عربی «وادی» به معنای سرزمینی میان کوه ها و تپه ها و محل عبور سیلاب و کلمه «سلام» به معنای در امان و سلامت ماندن از آسیب های ظاهری و باطنی تشکیل شده است. طبق روایات نام این قبرستان توسط پیامبر (ص) و جبرئیل بر آن نهاده شده است و هر کسی در این مکان مدفون شود از عذاب قبر و عالم برزخ معاف می گردد.

بناهای قبرستان وادی السلام نجف

به جز قبور بسیار زیاد، بناهای دیگری نیز در قبرستان وادی السلام شهر نجف وجود دارند که از جایگاه بالایی برخوردارند. این بناهای با ارزش تاریخی، هنری، معماری و مذهبی همیشه در کانون توجه زائران به ویژه شیعیان قرار داشتند.

مقبره هود و صالح

براساس روایاتی مدفن دو پیامبر خدا، حضرت هود (ع) و حضرت صالح (ع)، در این قبرستان است. دو مقبره وادی السلام نجف منسوب به این دو پیامبر به چشم می خورد که به همت علامه بحرالعلوم ساخته شده اند. این بناها که از گچ و سنگ بوده در سال ۱۳۳ توسط یکی از خیران ایرانی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفتند و گنبد آنها کاشی کاری گردید. بنابراین در قبرستان وادی السلام نجف پیامبران بزرگی مدفون هستند.

مقام امام مهدی (ع) و امام صادق (ع)

در بخشی دیگر از قبرستان وادی السلام عراق نجف ساختمانی قدیمی با گنبدی آبی رنگ وجود دارد. طبق روایات امام مهدی (ع) در این مکان نماز خوانده و عبادت نمودند. در داخل این ساختمان یک چاه وجود دارد که به نام «بئر امام مهدی (ع)» شهرت دارد. گفته شده که امام زمان (ع) در این مکان دیده شده، به همین دلیل این مکان برای شیعیان بسیار مقدس و با ارزش است.

این بنا که دارای گنبد با کاشی کاری های زیبا می باشد نیز به همت علامه بحرالعلوم ساخته شده و در سال ۱۳۱۰ توسط فردی به نام سید محمد خان مرمت و بازسازی شده است. در داخل این مکان مقام دیگری منسوب به امام صادق (ع) وجود دارد که طبق روایات امام صادق (ع) نیز در این مکان نماز خوانده اند. در داخل بنا، سنگی دیده می شود که زیارت حضرت حجت عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف بر آن حک شده است و تاریخ آن به سال  ۱۲۰۰  ق باز می گردد.

مقام امام سجاد (ع)

بنای دیگر قبرستان وادی السلام نجف، مسجدی با گنبد و دیوار های کاشی کاری شده و یک محراب است که محل نماز خواندن امام سجاد (ع) می باشد. ساختمان این مقام مربوط به دوران صفویه بوده که در پایان حکومت عثمانی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.

بزرگان و مشاهیر مدفون در قبرستان وادی السلام نجف

چه کسانی در قبرستان وادی السلام نجف دفن شده اند؟ به خاطر مجاورت این قبرستان بزرگ با حرم مطهر امام علی (ع) بسیاری از بزرگان و افراد مشهور دینی، سیاسی و اجتماعی وصیت می نمودند که در این مکان دفن شوند. از مهمترین این افراد که در قبرستان وادی السلام نجف دفن شده اند می توان به سید جمال الدین گلپایگانی، سید محمدباقر صدر، سید جمال الدین افجه ای، سید علی قاضی طباطبایی، محمدرضا تنکابنی، سید محمد باقر حکیم، محمد علی کردوانی (فایز دشتی)،حسینعلی‌ خان هندسی گوران، آیت الله طه خراسانی نوقی، آیت الله سید سعید لیشی، ابومهدی المهندس، حسینقلی خان ابوقداره، حضرت لوط و حضرت یحیی (ع).

جالب است بدانید که اولین فردی که از اصحاب امیرالمومنین (ع) و پیامبر، در این قبرستان دفن شده است، خباب‌ بن‌ ارت نام داشته است. وی ششمین فردی بوده که اسلام را پذیرفته و در جنگ های بدر، نهروان و صفین شرکت داشته است.

ایرانی های دفن شده در وادی السلام

بجز مشاهیر گفته شده چه کسانی در وادی السلام دفن هستند؟ در بالا نام مشاهیر دفن شده در این قبرستان را ذکر کردیم اما لازم است بدانید که تعدادی از علما و عرفای دفن شده در این مکان، ایرانی هستند. ایرانی های دفن شده در وادی السلام عبارتند از: آیت الله سید علی قاضی طباطبایی (قسمت جنوبی قبرستان و در نزدیکی مرقد حضرت هود و صالح)، رئیس علی دلواری (یکی از مبارزان ایرانی بر علیه استعمار انگلیس)، سید جلال الدین گلپایگانی، جعفر پورعباس (اردبیلی)، لیلا قاسم، ، آیت الله محمدرضا جعفری اشکوری، آیت الله شیخ شعبان دیوشلی گیلانی  و … همچنین تعدادی از پادشاهان و وزیران به همراه افراد عادی از ایران، پاکستان، هند و … در این قبرستان به خاک سپرده شده اند. بنابراین با لیست قبرهای قبرستان وادی السلام می توانید به راحتی به زیارت بپردازید.

مدفونان سرشناس در وادی‌السلام

در این قبرستان علاوه بر قبور اهالی عراق، قبور مردم مختلفی از ایران، هند، پاکستان، لبنان و دیگر کشورها دیده می‌شود. در قبرستان وادی‌السلام بسیاری از نامداران و شخصیت‌های دینی و نیز غیر دینی دفن شده‌اند:

• آیت الله شیخ محمدرضا تنکابنی
• آیت الله سید جمال‌الدین گلپایگانی
• آیت الله سید محمد باقر صدر
• آیت الله سید جمال الدین افجه‌ای
• آیت الله سید علی قاضی طباطبایی
• رئیسعلی دلواری
• محمد علی کردوانی (فایز دشتی)
• جعفر پورعباس (اردبیلی)
• لیلا قاسم
• حسینعلی‌خان هندسی گوران
• آیت الله شیخ شعبان دیوشلی گیلانی
• آیت الله محمدرضا جعفری اشکوری
• آیت الله طه خراسانی نوقی
• آیت الله سید سعید لیشی
• ابومهدی المهندس
• حسینقلی خان ابوقداره
• فخر الدین طریحی، صاحب کتاب مجمع البحرین، لغت شناس و ادیب معاصر که در ۱۰۷۵ ق فوت کرد و در محله براق دفن شد.
• محمد مهدی قزوینی عالم معاصر(۱۳۰۰ ق). قبر وی روبه روی مقبره شیخ محمد حسن صاحب جواهر است.
• مقداد بن عبدالله حلی، صاحب العرفان فی فقه القرآن،(۷۴۱ ق).
• عبدالعال کرکی، معروف به محقق ثانی و شهید ثالث در عهد سلطان طهماسب اول صفوی.
• سید اسماعیل بهبهانی تهرانی.
• سید مصطفی خمینی(۱۳۵۶ ش) فرزند حضرت امام. قبر او در ایوان حرم مطهر واقع است.
• سید محمد باقر صدر که در وادی السلام دفن است.
• میرزا احمد مجتهد تبریزی، مقابل مقبره شیخ طوسی با گنبدی سبزرنگ.
• علامه محمد بن هلال صابی ملقب به غرس النعمه(۶۶۴ هـ ق).
• جمال الدین محمد بن طاووس، برادر ابن طاووس مشهور(۶۳ ق).
• عبدالکریم بن طاووس، برادر ابن طاووس(۶۹۳ ق). او تألیفی در باب نجف با عنوان فرحه الغری دارد.
• میر محمد حسین، امام جمعه اصفهان در عصر قاجار.
• حاجی محمد مهدی، امام جمعه اصفهان در دوره قاجار.
• حاجی محمد ابراهیم قزوینی.
• شیخ احمد جزایری، صاحب آیات الاحکام(۱۲۵۱ ق).
• آقا محمد باقر بن محمد باقر هزار جریبی(۱۲۰۵ ق).
• میرزا فتح الله حسینی ابوالمظفر(۱۲۰۶ ق).
• علی نقی کمره ای فراهانی(۱۰۶۰ ق).
• عبدالرزاق کاشانی(۱۲۴۶ ق).
• سید رضا خان الهی کرمانی(۱۱۰۰ ق).
• ملا محمد مهدی نراقی.
• شرابیانی.
• سید محمد سعید حبوبی، از شاعران معاصر.

شیخ طوسی(۳۸۵ ق ـ ۴۶۰ ق)
این آستان کنار باب الطوسی حرم مطهر و در « شارع الطوسی » قرار دارد. این جا سکونت گاه شیخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن طوسی بود که در سال های ۴۴۸ ق تا ۴۶۰ق، یعنی به هنگام هجرتش به نجف، ساخت و در آن جا می زیست. او پیش از آن در بغداد اقامت داشت و از محضر شیخ مفید و سید مرتضی بهره می برد. و پس از وفات سید مرتضی به مرجعیت شیعه رسید. شیخ طوسی وصیت کرد که از این مکان به عنوان مسجد استفاده کنند و خود او را نیز، پس از مرگ، در آن جا به خاک بسپارند. در عصر شاه عباس ساختمان این آستان به همت شیخ بهایی از نو برپا شد. در ۱۲۹۸ ق نیز سید حسین نوه سید مهدی بحر العلوم بنای فرسوده آن را از نو ساخت. قسمت شرقی آستان در ۱۳۶۹ ق به هنگام احداث فلکه اطراف صحن تخریب شد که باقی مانده آن بنا هم چنان هست و گنبدی به رنگ سبز دارد.۱ شیخ طوسی تالیف فراوانی در علم های گوناگون اسلامی از خود برجای گذاشته است. نقش او در توسعه و رونق حوزه علمیه در نجف بر همگان روشن است.۲

علامه حلّی(۶۴۷ ق ـ ۷۲۶ ق)
حسن بن یوسف بن مطهر حلی، از عالمان بزرگ قرن هفتم هجری، در حجره ای میان ایوان طلای صحن مرقد امام علی(علیه السلام) به خاک سپرده شده است. هنگام ورود به داخل رواق مقدس، قبر او در سمت راست به چشم می خورد. علامه حلی، بیش از صد جلد کتاب در فقه، اصول و سایر علم ها تألیف کرد. شیعه شدن سلطان محمد خدابنده، از ایلخانان مغول، به سبب زحمت و تلاش های اوست.۳

ابن طاووس(۵۸۹ ـ ۶۶۴ق)
رضی الدین علی بن موسی مشهور به ابن طاووس، از عالمان و محدثان شیعی بود و تألیف مشهور اللهوف علی قتلی الطفوف از اوست. جنازه او را پس از فوت به نجف آوردند و در جوار امام علی(علیه السلام) به خاک سپردند.۴

مقدس اردبیلی(۱۲۴۹ق ـ ۱۳۵۰ق)
احمد بن محمد اردبیلی از عالمان قرن دهم هجری است که در ۹۹۳ ق وفات یافت و در ایوان حرم امام علی(علیه السلام) داخل اتاقی در کنار مناره جنوبی دفن شد.۵ به هنگام ورود به داخل رواق، قبر مقدس اردبیلی در سمت چپ دیده می شود.

شیخ محمد حسن صاحب جواهر(ت۱۲۰۰ق)
محله عماره محل دفن یکی از بزرگ ترین و معروف ترین فقیهان شیعه معاصر، یعنی صاحب جواهر است که اثر بزرگ فقهی جواهر الکلام از اوست. آستان او ساختمان مجلل با گنبد بزرگ کاشی کاری شده است و در کنار آن مسجد صاحب جواهر دیده می شود.۶

سید محمدمهدی بحرالعلوم(۱۱۵۵ ق ـ ۱۲۱۲ ق)
آرامگاه سید محمدمهدی طباطبایی، معروف به بحرالعلوم، و فرزندان او کنار آستان شیخ طوسی قرار دارد. در حال حاضر این آستان دارای گنبد و عمارت بسیار زیبا و کاشی کاری شده است که در اواخر قرن چهاردهم ساخته شده است.۷
علامه بحرالعلوم علاوه بر کارهای علمی، به ویژه تعیین میقات های احرام و حدود منی و عرفات، اقدام زیادی در عمران و آبادانی مرقد مطهر انجام داد.۸

شیخ مرتضی انصاری(۱۲۱۴ق ـ ۱۲۸۱ ق)
شیخ مرتضی انصاری دزفولی مرجع بزرگ شیعه و شاگرد صاحب جواهر در ۱۲۸۱ق در نجف از دنیا رفت و در دالان باب القبله در سمت جنوبی صحن مطهر به خاک سپرده شد.۹

ملا احمد نراقی(۱۱۸۵ ق ـ ۱۲۴۵ ق)
ملا احمد نراقی فرزند مهدی، از مراجع شیعه در ابتدای عصر قاجار و استاد شیخ مرتضی بود. او در ۱۲۴۵ ق در نراق از دنیا رفت و در نجف دفن شد. ملا احمد را در صحن مطهر، نزدیک ایوان بزرگی که در ضلع شمالی حرم واقع است، کنار پدرش به خاک سپردند. وی دارای آثار زیادی از جمله معراج السعاده است.۱۰

میرزای شیرازی(۱۲۳۰ ق ـ ۱۳۱۲ق)
سید محمد حسن فرزند میرزا محمود، شاگرد شیخ مرتضی انصاری، مرجع تقلید شیعه و صاحب فتوای معروف تحریم تنباکو است. وی در ۱۳۱۲ ق در سامراء از دنیا رفت و در مجاورت صحن مطهر امام علی(علیه السلام) در مدرسه ای بیرون از صحن مطهر، قسمت شرقی باب طوسی دفن شد.۱۱

میرزا حسین نوری(۱۲۵۴ ق ـ ۱۳۲۰ ق)
وی از شاگردان میرزای شیرازی و شیخ مرتضی انصاری و صاحب تألیف معروف مستدرک الوسایل است که در ۱۳۲۰ ق وفات یافت. قبر او در صحن امام، در سومین ایوان شرقی باب القبله، واقع است.

سید اسدالله شفتی(ف۱۲۶۵ق)
فرزند محمد باقر شفتی و از عالمان بزرگ اصفهان و شاگرد صاحب جواهر است که در ۱۲۹۰ ق به هنگام سفر به عتبات، در کرند از دنیا رفت. بدن او را به نجف انتقال دادند و در صحن امام، در اولین مقبره شرقی باب القبله، به خاک سپردند.۱۲

شیخ عباس قمی(ف۱۳۵۹)
شیخ عباس محدث قمی، صاحب کتاب های مشهور مفاتیح الجنانو منتهی الآمال و از شاگردان میرزا حسین نوری است. وفات او در ۱۳۵۹ ق اتفاق افتاد و در صحن مطهر امام، در سومین ایوان شرقی باب القبله، کنار میرزا حسین نوری دفن شد.

علامه نائینی(ف ۱۳۵۵ق)
میرزا محمد حسین نائینی در ۱۳۵۵ ق در نجف وفات یافت و در صحن، در پنجمین مقبره جنوبی درب بازار، به خاک سپرده شد.۱۳ وی عالم و مرجع شیعه و شاگرد میرزای شیرازی بود و در جریان انقلاب مشروطیت از اندیشمندان و متفکران سیاسی معاصر به شمار می رفت که هدایت فکری و عملی انقلاب مشروطه را تا پیروزی آن، همراه آخوند خراسانی، بر عهده داشت. کتاب تنزیه الامه و تنبیه الملهوی حاوی اندیشه های سیاسی او درباره مشروطیت است.

سید ابوالحسن اصفهانی(۱۲۸۴ ق ـ ۱۳۶۵ ق)
سید ابوالحسن اصفهانی از مراجع بزرگ شیعه و از شاگردان سید محمد باقر درچه ای و آخوند کاشی است. او در ۱۳۶۵ ق فوت کرد و در درگاه ورودی دروازه شرقی صحن مطهر دفن شد.۱۴

شیخ محمد حسین کمپانی(۱۲۹۶ ق ـ ۱۳۶۱ ق)
شیخ محمد حسین فرزند حاج محمد حسن اصفهانی، معروف به کمپانی، در ۱۳۶۱ق از دنیا رفت و در ایوان حرم در اطاق کوچکی، بین مناره شمالی و مقبره علامه حلی، به خاک سپرده شد. کمپانی دارای تألیفات بسیار در فقه و اصول و شاگرد آخوند خراسانی بود.

شیخ جعفر تستری(۱۲۳۰ق ـ ۱۳۰۳ق)
شیخ جعفر شوشتری یا تستری در ۱۳۰۲ ق از دنیا رفت. قبر او، پشت ساختمان حرم در راهروی سرپوشیده، در اولین حجره سمت راست قرار دارد. شوشتری شاگرد صاحب جواهر و از رجال شناسان معاصر بود و تالیف او درباره رجال شهرت فراوانی دارد.۱۵

آخوند خراسانی(۱۲۵۵ق ـ ۱۳۲۹ق)
شیخ محمد کاظم خراسانی مشهور به آخوند خراسانی عالم معاصر از شاگردان شیخ مرتضی انصاری و میرزای شیرازی است. او تألیف گران قدر و مشهوری با عنوان کفایه الاصول دارد که امروزه متن درسی حوزه های علمیه است و فرزندان او به همین سبب فامیل کفایی را برگزیده اند. آخوند خراسانی از رهبران مذهبی و فکری مشروطیت در نجف اشرف بود و همراه علامه نائینی به حمایت از مشروطیت در ایران می پرداخت. وی در ۱۳۲۹ ق وفات یافت در راهروی ورودی صحن مطهر از سمت شرق در مقبره جنوبی آن به خاک سپرده شد.۱۶

سید محمد کاظم یزدی(۱۲۴۷ق ـ ۱۳۲۸ق)
سید محمد کاظم طباطبایی، مشهور به یزدی، شاگرد میرزای شیرازی و صاحب کتاب معروف عروه الوثقیاست. وفات او در ۱۳۳۷ ق اتفاق افتاد و او را در صحن مطهر در مقبره بزرگی واقع در دومین ایوان غربی باب طوسی دفن کردند. یزدی از هم فکران شیخ فضل الله نوری و از طرف داران تفکر مشروطه مشروعه بود.۱۷

شیخ محمّد جعفر کاشف الغطاء(ف۱۲۲۷ق)
در محله عِماره، قبر یکی از فقیهان و بزرگان عرصه علم و سیاست، شیخ جعفر مشهور به کاشف الغطاء، قرار دارد که یکی از شاگردان و مریدان او به نام شیخ اکبر این مقبره را بنا کرد و خود نیز بعدها در همان جا دفن شد. مدرسه المعتمد مشهور به مدرسه کاشف الغطاء از بناهای باقی مانده اوست.

سید ابوالقاسم خویی(۱۳۱۷ ق ـ ۱۴۱۳ ق)
قبر سید ابوالقاسم خویی در صحن مطهر، ضلع شرقی، ورودی مسجد الخضراء واقع است. سید ابوالقاسم خویی از عالمان و مراجع تقلید معاصر، شاگرد محمد حسین کمپانی و علامه نائینی بود. وی مدتی رییس حوزه علمیه نجف بود و برای گسترش حوزه ها و مدرسه های علمی در نقاط مختلف کشورهای اسلامی تلاش زیادی کرد.

از دیگر عالمان دفن شده در نجف اشرف:

Views: 294