اربعینی – پایگاه اطلاع رسانی پیاده روی اربعین : مسجد در محله‌ای به نام سهلة واقع شده است و به دلیل رابطه نزدیک اهل بیت (علیهم السلام) با این منطقه، از زمان قرون اولیه اسلام به عنوان مکانی برای عبادت و نماز مورد استفاده قرار گرفته است.

مسجد کوفه با طراحی ساده و معماری اسلامی تاجیکی ساخته شده است. این مسجد به عنوان مکانی که امام علی (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) در آن نماز اقامه می‌کردند، مورد احترام و عبادت میلیونهای از زائران و زوار اهل بیت (علیهم السلام) قرار دارد.

تاریخ ساخت مسجد کوفه:

• مسجد کوفه چهارمین مسجد مهم شیعیان پس از مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجدالاَقصی و از قدیمی‌ترین اماکن زیارتی کوفه به‌شمار می‌آید.
• بنابر برخی روایات، نخستین کسی که مسجد کوفه را بنیان گذاشت حضرت آدم(ع) بود و حضرت نوح(ع) پس از طوفان آن را تجدید بنا کرد.
• در سال ۱۷ق با حضور اولیه مسلمانان در کوفه در زمان سعد بن ابی‌وَقّاص، به پیشنهاد سلمان فارسی، این مسجد دوباره ساخته شد. این مسجد شاهد حضور بسیاری از پیامبران، امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و برخی دیگر از امامان(ع) بوده است.
• در سال ۳۶ق، با حضور امام علی(ع) در این مسجد، بر اهمیت و توجه به آن افزوده گردید. حضرت علی(ع) در این مسجد نماز و خطبه می‌خوانده و برخی از امور کشورداری، مانند قضاوت، را در آنجا انجام می‌داد. او در محراب این مسجد به شهادت رسید. در کنار مسجد کوفه، خانه امام علی، دارالاماره کوفه، مرقد مسلم بن عقیل، مرقد هانی بن عروة و مرقد مختار قراردارد. این مسجد مقامات متعددی دارد و در بسیاری از آنها اعمال مخصوصی انجام می‌گیرد.
• مسافر می‌تواند در مسجد کوفه نماز را تمام یا شکسته بخواند. طبق برخی از روایات، مسجد کوفه از باغ‌های بهشتی است. اگر کسی وارد آن شود، آمرزیده است. طبق روایات، شهر کوفه مرکز حکومت امام مهدی(عج) و مسجد کوفه، مرکز ستاد فرماندهی او خواهد بود

اعمال مسجد کوفه

مسجد کوفه دارای اعمالی از جمله زیارت، نماز و دعاهای مخصوصی است که در اعمال مخصوص مسجد کوفه ذکر شده است.

این اعمال شامل اعمال ورود به مسجد اعمال مقام ابراهیم(ع)، اعمال مقام دکة القضاء، اعمال مقام بیت الطشت، اعمال مقام معراج،‌ اعمال مقام حضرت آدم(ع)، اعمال مقام امام سجاد(ع)،اعمال مقام نوح(ع)،اعمال محراب امام علی(ع)، اعمال مقام امام صادق(ع) و خواندن نماز حاجت است.

تعليم و تربيت در مسجد کوفه

مسجد کوفه از همان ابتداي تأسيس، يکي از مراکز فرهنگي شهر به شمار مي رفت. هنگامي که امام علي(عليه السلام) در سال (36هـ. ق.) وارد کوفه شد، ابتدا به مسجد کوفه رفت و در آنجا براي مردم سخنراني کرد. امام پس از استقرار در کوفه، در مسجد کوفه تفسير قرآن و علوم ديگر درس مي داد. شاگردان زيادي همچون کميل بن زياد و ابن عباس، از محضر او استفاده کردند.

 درهای مسجد کوفه

از هنگام بنای مسجد، درهای متعددی برای آن ساخته‌اند:

• باب السدّه: امام علی علیه السلام از آن در وارد مسجد می‌شد.
• باب کنْده: در سمت غرب؛
• باب الانماط: به محاذات باب الفیل؛
• باب الفیل یا باب الثعبان: در سمت شمال که امروزه تنها دری است که از آن دوران مانده است.[۲۲] در کنار باب الفیل مناره مسجد قرار دارد که ساخته حاج قاسم تاجر سمنانی است.
• باب الرحمه؛

مقام‌های مسجد کوفه

داخل صحن، شبستان و رواق‌های مسجد کوفه، محراب‌ها و مقام‌های متعددی، منسوب به پیامبران و امامان شیعه وجود دارد که مرتبط با حضور پیامبران و امامان شیعه در این مسجد و پیشینه تاریخی آن است.

 بیت الطّشت

در صحن مسجد، در شمال دکة القضاء قرار دارد و محل وقوع یکی از معجزات علی بن ابیطالب است. این مکان، پیش‌تر به‌صورت سردابی پایین‌تر از سطح مسجد بود که دو طرف آن، دو راه پله وجود داشت

 دکة القضاء

در جانب شمال شرقی صحن مسجد قرار دارد و محلی است که علی بن ابیطالب در آنجا، قضاوت می‌کرده‌است.

 دکة المعراج

این مقام در صحن مسجد و نزدیک زیارتگاه کشتی نوح قرار دارد و محل نماز خواندن پیامبر اسلام در شب معراج، به‌شمار می‌آید. کنار این مقام، یک ستون سنگی قدیمی وجود دارد که در واقع، یک شاخص خورشیدی است که در گذشته، برای شناخت ظهر شرعی و اوقات نماز، به کار می‌رفته‌است.

 محراب علی بن ابیطالب

این محراب محل نماز خواندن علی بن ابیطالب در مسجد کوفه و محل ضربت خوردن وی به دست ابن ملجم مرادی در شب نوزدهم ماه رمضان سال ۴۰ ه‍. ق، است. این محراب، داخل شبستان مسجد واقع است و روی آن، فرقه اسماعیلیان بهره هند، پنجره نقره‌ای زیبایی به شکل محراب با کتیبه‌های کوفی و نقوش و تزیینات گیاهی، نصب کرده‌اند.

 مقام آدم

این مقام، در جنوب صحن مسجد، نزدیک دکة المعراج قرار دارد و بر اساس برخی اقوال، محل توبه آدم به‌شمار می‌آید.

 مقام ابراهیم

این مقام، در رواق شمالی مسجد، نزدیک ورودی اصلی آن (باب الفیل) قرار دارد.

 مقام جعفر صادق

این مقام، در جنوب شرقی مسجد، نزدیک مرقد مسلم بن عقیل قرار داشته و دارای محرابی بوده‌است که همانند دو مقام نوح و زین‌العابدین، متأسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، خراب شده‌است و محل آن، تنها با نصب یک برگه کاغذی روی ستون‌های سنگی موجود در شبستان مسجد، مشخص شده‌است.

 مقام زین‌العابدین

این مقام، در جنوب غربی مسجد، نزدیک مقام نوح قرار داشته و مانند همان مقام، به شکل محرابی بوده‌است که متأسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، خراب شده‌است و محل آن، تنها با نصب یک برگه کاغذی روی دیوار جنوبی رواق متصل به شبستان مسجد، مشخص شده‌است.

 مقام جبرئیل

این مقام نیز در جنوب صحن مسجد و در سمت غربی مقام آدم قرار دارد و به حادثه معراج پیامبر اسلام و نماز خواندن پیامبر در مسجد کوفه، ارتباط دارد.

. مقام خضر

این مقام نیز در رواق شمالی مسجد، نزدیک مقام ابراهیم واقع است.

 مقام نوح

این مقام در جنوب غربی مسجد قرار داشته و به شکل محرابی بوده که متأسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، خراب شده‌است و محل آن، تنها با نصب یک برگه کاغذی روی دیوار جنوبی رواق متصل به شبستان مسجد، مشخص شده‌است.

. مقام کشتی نوح

میان صحن مسجد، مکانی وجود دارد که به «سفینة نوح» معروف است. براساس برخی اقوال، این نقطه محل به گِل نشستن کشتی نوح پس از طوفان بزرگ است. اما براساس روایات دیگری، اینجا محل ساخته شدن کشتی نوح بوده‌است. این مکان نیز پیش‌تر به صورت سردابی بود که با یک راه‌پله، امکان پایین رفتن به آن وجود داشت. این سرداب، به شکل یک صحن کوچک هشت ضلعی بود که در هر ضلع آن، یک ایوان وجود داشت و از طریق دو ایوان شمالی و جنوبی، به دو حجره دیگر راه داشت. کف زیارتگاه کشتی نوح، نمایانگر سطح واقعی مسجد کوفه، پیش از بالا آوردن سطح آن در زمان سید مهدی بحرالعلوم بوده‌است. در دوره رژیم سابق بعثی عراق، پله‌های ورودی سفینه نوح مسدود شد و از ورود به آنجا، جلوگیری به عمل می‌آمد. اما پس از سقوط این رژیم، متأسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، این زیارتگاه و بنای تاریخی ارزشمند آن، به‌طور کامل از بین رفت و تنها به‌جای آن، یک حوض دوازده ضلعی، با نرده‌های سنگی کم‌ارتفاع در اطراف آن، ایجاد شد.[۷]

مرقد های مطهر در مسجد کوفه

 مسلم بن عقیل:

قبر مسلم بن عقیل، نماینده و سفیر امام حسین علیه السلام به کوفه، سمت شرق مسجد کوفه کنار دارالاماره و متصل به دیوار مسجد کوفه قرار دارد.[۳۱] نخستین کسی که بر فراز قبر او بنایی به پا کرد مختار بن ابی عبیدة ثقفی بود. در زمان آل بویه، عضدالدوله نیز آن را در ۳۶۸ ق توسعه داد. سلطان اویس جلایری در ۷۶۷ ق و پادشاهان صفوی در ۱۰۵۵ ق و پادشاهان قاجار در ۱۲۳۲ ق تعمیراتی در آن آستان انجام دادند.

از دیگر کسانی که این مزار را بازسازی کردند باید از شیخ محمدحسن نجفی معروف به صاحب جواهر یاد کرد که در ۱۲۶۳ ق با مبالغی که سلطان لکهنو از هند برای این کار اختصاص داد به تعمیر گسترده آن پرداخت. او ضریحی از نقره و گنبدی از طلا بر فراز قبر مسلم نصب کرد.[۳۲] در نزدیکی آن، قبرهای عاتکه و سکینه، دختران امام حسین علیه السلام، قرار دارد.[۳۳] در سال‌های اخیر به همت آیت الله حکیم و جمعی از نیکوکاران بنای جدیدی شامل حرم و رواق و ساخته شد و گنبد آن نیز توسط حاج رشاد مرزه طلاکاری گشت.[۳۴]

 : هانی بن عروه:

هانی بن عروه از یاران امام علی علیه السلام است که در جنگ‌های عصر آن امام حضور داشت و از پناه دهندگان مسلم بن عقیل بود. در سال شصت هجری به همراه مسلم به دست عبیدالله بن زیاد به شهادت رسید. قبر این یار فداکار حسین علیه السلام در داخل حرم مسلم ابن عقیل قرار دارد که هر دو دارای یک صحن و تاریخ بنای مشترک هستند. ضریح قبر هانی از نقره است که شیعیان هند برای آن ساخته‌اند. گنبد بزرگی نیز با کاشی‌های آبی بر فراز آن قرار دارد. داخل حرم او آینه‌کاری است.[۳۵]

 مختار بن ابی عبیدة ثقفی:

در سمت قبله، متصل به مسجد، بقعه و مزار مختار بن ابی عبیدة ثقفی است که موفق شد انتقام خون شهیدان کربلا را از سپاه عبیدالله بن زیاد بگیرد و کوفه را برای مدتی تحت تصرف خود درآورد.[۳۶] آستان مختار در حرم مسلم بن عقیل واقع شده و هر دو بنای مشترکی دارند. ضریحی از چوب روی قبر این بزرگوار نصب شده و پنجره‌ای در زاویه شرقی به دیوار مسجد کوفه (سمت جنوب) باز می‌شود. قطعه سنگی از قرن دوم هجری به خط کوفی دارد که روی آن نوشته‌اند: «هذا قبر مختار بن ابی عبیدة الثقفی الآخذ بثارات الحسین».

ابن بطوطه جهانگرد معروف قرن هشتم هجری گوید: «در سمت غرب قبرستان کوفه در نزدیکی قبر مختار، در مکانی چیزی به رنگ سیاه تند در زمینه سفیدی توجه مرا جلب کرد که مردم می‌گفتند این جا قبر ابن ملجم ملعون است و مردم کوفه همه ساله هیزم فراوان به آن جا می‌برند و هفت روز آتش بر گور او می‌افروزند»

 خدیجه بنت امیرالمومنین علیه السلام:

مقبره سیده خدیجه، دختر امام علی علیه السلام و حضرت ام البنین سلام الله علیها و خواهر تنی حضرت ابولفضل سلام الله علیه می باشد؛ در مقابل باب الثعبان مسجد کوفه قرار دارد.

میثم تمار:

قبر میثم تمار، حدود چهارصد متری جنوب غربی مسجد کوفه، نزدیک خانه منسوب به امیرمؤمنان علیه السلام قرار دارد.

 کمیل بن زیاد نخعی:

مرقد مطهر کمیل، در مسیر نجف به کوفه در منطقه ثَویّه نزدیک مسجد حنّانه قرار دارد. این بنا در شرق شهر نجف، میان میدانی وسیع در شمال بلوار کوفه قرار دارد

آدرس وبسایت رسمی مسجد کوفه

https://masjed-alkufa.com/